W ramach cyklu „co w prawie piszczy”, nie mogła nam umknąć informacja o nowelizacji przepisów karnych.

Otóż, kilka dni temu weszły w życie przepisy, z których wynika, że przestępstwo zgwałcenia, nadużycia stosunku zależności lub wykorzystanie krytycznego położenia  oraz wykorzystania bezradności innej osoby lub jej upośledzenia umysłowego w celu doprowadzenia do obcowania płciowego, będzie ścigane z urzędu.

Dotychczas prokurator mógł wszcząć postępowanie karne w tym zakresie tylko wówczas, jeżeli ofiara złożyła wniosek o ściganie. Taka konstrukcja przepisów powodowała, że de facto bez zgody pokrzywdzonej nie było możliwe prowadzenia postępowania przeciwko sprawcy przestępstwa, a tym bardziej ukaranie go.

Często ofiary nie składały wniosków o ściganie, bo nie chciały np. spotkać się oko w oko ze swoim „oprawcą”, nie chciały przechodzić męki kilkugodzinnych przesłuchań i opowiadania o gwałcie ze szczegółami, bo się po prostu bały. Ta sytuacja prowadziła do tego, że gwałciciele pozostawali bezkarni.

Dzisiaj sytuacja prawna wygląda zgoła odmiennie. Ściganie gwałtu i przestępstw wymienionych powyżej, następuje z urzędu. W rezultacie oznacza to, że jeżeli pokrzywdzona nie złoży wniosku o ściganie, prokurator i tak będzie mógł wszcząć postępowanie karne.

Ściganie gwałtu z urzędu było jednym z wymogów podpisanej w grudniu 2012 r przez nasz kraj  konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet.  Ponadto o zmiany w przepisach dotyczących ścigania omawianych przestępstw zabiegała m.in. pełnomocniczka rządu ds. równego traktowania.

W związku z powyższymi zmianami, jak to zwykle bywa, pojawiają się zwolennicy i przeciwnicy. Zwolennicy twierdzą, że często ofiary obawiały się sprawcy, nie chciały zawiadamiać organów ścigania. Teraz dzięki wprowadzonym zmianom bezkarność przestępców skończy się, bowiem wystarczy jakakolwiek informacja, że doszło do tego typu przestępstwo, a prokurator będzie mógł podjąć stosowne działania. Przeciwnicy zaś stoją na stanowisku, że w tego typu sprawach najważniejsza jest jednak „postawa” pokrzywdzonej. Przestępstwo gwałtu dotyczy tak bardzo intymnej sfery naszego życia, że to ofiara tylko i wyłącznie powinna decydować, czy ścigać sprawcę. Jeśli nie chce, to po co w Jej życie „wchodzić z butami?.

My na razie, nie zajmiemy stanowiska w tej materii, poczekamy co praktyka pokaże, ale będziemy uważnie się tej problematyce przyglądać.

Zwracamy uwagę, na to, iż zmieniły się także przepisy w ramach kodeksu postępowania karnego. Zgodnie z wprowadzonymi zmianami, przesłuchania w sprawach, o których mowa, powinny odbywać się w specjalnie przystosowanych pomieszczeniach. Ofiary powinny być przesłuchiwane w całym postępowaniu tylko raz, w przyjaznym pomieszczeniu i w obecności psychologa. Dźwięk i obraz z przesłuchania ma być nagrywany i odtwarzany na rozprawie sądowej. Powtórne przesłuchanie w sądzie będzie możliwe tylko wyjątkowo, aby ograniczyć stres ofiary, może być dokonywane za pomocą telekonferencji bez konieczności bezpośredniej obecności pokrzywdzonej na sali sądowej.

W ustawie przewidziano też, że pokrzywdzone osoby małoletnie do 15 roku życia w sprawach poważnych przestępstw, co do zasady, nie powinny być przesłuchiwane. Jeśli wystąpi jednak taka konieczność, to będą  przesłuchiwane raz, oczywiście za wyjątkiem sytuacji ściśle określonych w przepisach.

Naszym zdaniem, te zmiany proceduralne idą w dobrym kierunku, mamy nadzieję, że spowodują one, iż ofiary będą należycie chronione i traktowane. Jak pokazują różnego rodzaju badania, tego typu przestępstwa mogą spowodować na wiele lat, lub nawet do końca życia, ogromną traumę i urazy psychiczne. Dlatego też osoba pokrzywdzona, powinna mieć zagwarantowane w ramach prowadzonych postępowań karnych, komfort prowadzonych przesłuchań i niestykanie się bezpośrednio ze sprawcą. Już samo relacjonowanie przestępstwa jest ogromnym stresem i przeżyciem, dlatego też warto zrobić wszystko, żeby osoba pokrzywdzona przeszła ten trudny czas w najbardziej dla siebie sprzyjających warunkach.  Miejmy nadzieję, że zapisane w kodeksach przepisy, będą miały w życiu zastosowanie.