Blogerzy, jakie macie prawa,  część II

Bardzo często dochodzi do sytuacji korzystania z cudzych zdjęć na własnych stronach internetowych, m.in. blogach. Zdjęcia korzystają z ochrony prawnej jeżeli spełniają cechy utworu, które zostały już omówione w pierwszej części wpisu poświęconego prawom blogera.

Dla przypomnienia – Ustawa o prawach autorskich przewiduje, iż utworem jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia.

Oczywiście nie każde zdjęcie będzie posiadało cechy utworu, niemniej jednak nie ma sztywnych reguł służących w sposób jednoznaczny do sprawdzenia czy fotografia jest twórcza czy też nie. Aby to zrobić należy ustalić czy każda inna osoba wykonałaby taką fotografię w identyczny sposób. Jeśli tak – mamy do czynienia z sytuacją czynności odtwórczych.

Subiektywna ocena, iż dane zdjęcie nie jest utworem nie oznacza, że nie mamy do czynienia z dziełem chronionym przez prawo autorskie. Obiektywnych ustaleń dokonuje bowiem sąd, który każdy przypadek rozpoznaje indywidualnie. Oczywiście mówimy tu o sytuacji, kiedy dochodzi do sporu przed sądem.

Bardzo istotne jest to, iż umieszczenie przez autora zdjęcia w Internecie nie oznacza automatycznej zgody na kopiowanie, rozpowszechnianie czy innego rodzaju korzystanie z tego zdjęcia. Prawo dopuszcza oczywiście różnego rodzaju wyjątki w postaci tzw. dozwolonego użytku.

Korzystanie z cudzego zdjęcia lub grafiki możliwe jest po nabyciu majątkowych praw autorskich (w niezbędnym zakresie) do takiego utworu lub stosownej licencji, czyli zawsze na podstawie stosownej umowy zawartej z ich autorem. Umowa licencyjna określa czy zdjęcie lub grafika może być wykorzystane w sposób odpłatny, jak również, w jaki sposób można je wykorzystać (w szczególności czy można ich użyć do celów komercyjnych).

Ponadto, licencja wskazuje czy zdjęcie lub grafikę można np. modyfikować, powielać itp. W sytuacji, w której licencja ma charakter wyłączny umowę należy zawrzeć na piśmie pod rygorem nieważności.

Osoba wykorzystująca zdjęcie lub grafikę bez zgody i porozumienia z ich autorem może narazić się na poważne sankcje karne.

Autor, którego prawa autorskie zostały naruszone może żądać:

• zaniechania naruszania swoich praw,
• usunięcia skutków naruszenia swoich praw, np. przez złożenie oświadczenia o odpowiedniej formie czy treści,
• zadośćuczynienia bądź naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych albo poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności lub trzykrotności (gdy naruszenie jest zawinione) stosownego wynagrodzenia za wykorzystanie utworu (w przypadku zdjęć jest to zwykle bardzo wysoka kwota),
• wydania uzyskanych korzyści.

W sieci funkcjonuje obecnie wiele serwisów umożliwiających nieodpłatne pobieranie i wykorzystywanie zamieszczonych tam zdjęć lub grafik. Serwisy te działają najczęściej w formie banków zdjęć, których udostępnianie oparte jest na tzw. licencji Royalty free. Licencja ta oznacza całkowity brak konieczności opłacania tantiem za wykorzystanie objętych nimi utworów, w tym brak konieczności wniesienia opłaty jednorazowej. Odmianą licencji Royalty free jest licencja typu copyleft, która umożliwia dalsze rozpowszechnianie (w tym rozpowszechnianie płatne) objętego nią zdjęcia lub grafiki.

Administratorzy serwisów internetowych udostępniających darmowe zdjęcia lub grafiki w różny sposób informują użytkowników o możliwości i zakresie wykorzystania konkretnego utworu. Informacja taka może być umieszczona przy każdym zdjęciu lub grafice. Zdarza się również, że informacja o licencji jest zamieszczona w sposób zbiorczy w regulaminie strony.

Czasami zaś w zidentyfikowaniu licencji, której podlega dana grafika, pomagają dodatkowe oznaczenia lub symbole umieszczane przy zdjęcia lub grafikach. W chwili obecnej najpopularniejszymi oznaczeniami tego rodzaju są oznaczenia stosowane w licencjach Creative Commons.

Oprócz ochrony praw autorskich, należy również pamiętać o ochronie wizerunku osób tam przedstawionych- który podlega odrębnej ochronie prawnej na gruncie prawa cywilnego.

Uzyskanie licencji od autora zdjęcia lub skorzystanie z darmowej fotografii, na których widnieje wizerunek innej osoby, może nie wystarczyć do tego, by móc je wykorzystywać. Wykorzystanie wizerunku wymaga odrębnej, wyraźnej zgody tej osoby. Wizerunek stanowi bowiem dobro osobiste człowieka, które podlega ochronie niezależnej od przysługujących do utworu praw autorskich i licencji, w tym Creative Commons.

Warto jednak wiedzieć, że w niektórych przypadkach polskie prawo dopuszcza wykorzystanie cudzego wizerunku bez uzyskania zgody danej osoby.

Są to trzy przypadki:

• zdjęcie przedstawia osobę powszechnie znaną, a wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych (np. wizerunek polityka przemawiającego na wiecu wyborczym),
• zdjęcie przedstawia osobę jako część zgromadzenia, tła (zbiorowe zdjęcie uczestników manifestacji, przypadkowi przechodnie, itp.),
• zdjęcie osoby, która otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie.
• Dostępne w Internecie płatne zdjęcia zawierające wizerunek danej osoby, to najczęściej zdjęcia osób, które otrzymały wynagrodzenie za pozowanie. W przypadku zdjęć darmowych, w tym na licencjach Creative Commons, należy szczegółowo zapoznać się z warunkami licencji, która może także wspominać o wizerunkach przedstawionych osób. Jeżeli nie ma mowy o takiej zgodzie, nigdy nie ma pewności czy prawo do ochrony wizerunku nie jest łamane w momencie wykorzystania danej fotografii.

Moi Drodzy, jeśli zainteresowały Was moje wpisy dotyczące ochrony praw osób prowadzących blogi, a są kwestie prawne, które warto byłoby poruszyć i opisać, piszcie do mnie. Wówczas chętnie podzielę się swoją wiedzą, mając nadzieję, że okaże się przydatna.

Pozdrawiam Was serdecznie i gorąco,

Autorka bloga.