Wiele kobiet interesuje się modą, bo lubią być na czasie i mieć na sobie modne i fajne ciuchy. Niewiele jednak z nas zastanawia się, kto jest autorem projektów, oczywiście poza tymi markowymi, gdzie kupujemy tylko dlatego, że pochodzą od znanego kreatora mody. Warto jednak zastanowić się przez chwilę, jak prawnie wygląda ochrona m.in. takich projektów. Oczywiście znani projektanci, czy duże domy mody zatrudniają sztaby specjalistów, aby pracowali nad ochroną marek, ale Ci co dopiero wchodzą na rynek i „raczkują” ze swoimi przedsięwzięciami, niekoniecznie muszą wiedzieć, jak chronić swoje projekty, żeby nikt nie „podszywał” się pod ich nazwiskiem.
Do napisania tego postu zainspirowała mnie Magda Galica, która tworzy piękne i niepowtarzalne projekty. Dzięki Jej zgodzie i uprzejmości poniżej prezentuję na swoim blogu kilka prac Jej autorstwa.

Kilka słów o projektantce
Mieszka w Dublinie od 11 lat i pracuje tam jako architekt krajobrazu. Bardzo lubi swoją prace, ale że na poziomie kreatywnym (jak sama o sobie mówi) nie dostarcza Jej wystarczającej satysfakcji zaczęła studiować wieczorowo projektowanie mody. Od dziecka lubiła rysować, szczególnie twarze i postaci. Rysunek ołówkiem, pisakami i kredkami to ulubiona technika Magdy, ale również uwielbia eksperymentować i cały czas poszukuje nowych wyzwań.
Ale zacznijmy od początku

Jeżeli jesteście uzdolnionymi osobami tak jak Magda i zaczynacie tworzyć projekty i wchodzić z nimi na rynek, pamiętajcie, że warto zadbać o ich ochronę prawną. Choć na początku może Wam się wydawać: „Kto się zainteresuje moimi pracami, przecież jestem nikomu nie znana”. Nic bardziej mylnego, na każdym etapie naszego rozwoju zawodowego może się znaleźć nieuczciwy człowiek, który przekopiuje projekty i będzie prezentować pod swoim nazwiskiem. Żeby mieć ochroną prawną, warto od razu o to zadbać i wiedzieć jak to zrobić.

Warte wyjaśnienia
Warto więc dokonać stosownej rejestracji. W pierwszej jednak kolejności należy wyjaśnić pewne pojęcia prawa własności intelektualnej i na ich podstawie ustalić, który z nich będzie przedmiotem ochrony w zakresie projektowania np. ubrań.

Definicje zawarte w ustawie Prawo własności przemysłowej nie są najszczęśliwsze. Najprostsze wytłumaczenie różnic przyniesie przytoczenie angielskich nazw tych kategorii ochrony, a więc wzór użytkowy to „utility model”, zaś wzór przemysłowy to „design”.

Wzór użytkowy to rozwiązanie użyteczne, dotyczące kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci. Musi to więc być coś materialnego, trwałego, wzorem użytkowym nie mogą być np. sposoby produkcji, składy mieszanin, związki chemiczne.

Wzór przemysłowy to (zewnętrzna) postać wytworu lub jego części, nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, strukturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację. Krótko mówiąc – design, czyli po polsku wzornictwo to wrażenia estetyczne, artystyczne, pewnego rodzaju połączenie techniki ze sztuką.

Zarówno wzór użytkowy, jak i przemysłowy, twórcy mogą zgłosić w Urzędzie Patentowym i to daje prawną ochronę. Przy czym należy pamiętać, że wzory muszą być nowe przed datą zgłoszenia.
Wymóg – to konieczność dołączenia do zgłoszenia materiału ilustracyjnego. W przypadku wzoru użytkowego jest to rysunek techniczny, obrazujący istotę rozwiązania, w przypadku wzoru przemysłowego może to być rysunek, fotografia (czarno-biała lub kolorowa) czy próbka materiału objaśniająca strukturę powierzchni.
Wzór użytkowy zgłaszamy wtedy, gdy opracowaliśmy jakąś jedną (zasadniczo jedną, bo można ująć w jednym opisie pewne mutacje, odmiany), nową konstrukcję. Aby tę jedną konstrukcję zabezpieczyć przed podrabianiem, zgłaszamy wzór użytkowy.

Ten sam przedmiot możemy zgłosić jako wzór przemysłowy, tylko w tym przypadku cechą charakterystyczną będzie jego wygląd – design, a nie wartość użytkowa. W jednym opisie wzoru przemysłowego można zawrzeć do 10 odmian tego samego designu (w ramach tej samej opłaty urzędowej), np. w innym kolorze.
Z reguły wzór przemysłowy związany jest z aktualnie panującą na rynku modą. Jeśli za kilka lat będzie modne inne zestawienie kolorów, np. nie paski, ale barwy jednolite czy farby fluorescencyjne, wtedy będziemy zgłaszać takie wzory. Wzór przemysłowy jest idealny dla zabezpieczania praw wyłącznych wzorów związanych z odzieżą, ale praktycznie nie ma dziedziny, dla której tej kategorii ochrony nie można by zastosować.

Wzór przemysłowy

Wzornictwo przemysłowe odgrywa kluczową rolę w branży tekstylnej i odzieżowej, w której modny i estetyczny wygląd produktu przyciąga uwagę klientów i często stanowi decydujący element przy ich wyborach. Ochrona prawna wzornictwa przemysłowego ma zabezpieczać interesy przed nieuczciwym kopiowaniem, stanowić rekompensatę nakładów poniesionych na tworzenie nowych wzorów i jednocześnie zachęcać do inwestowania w poprawę wyglądu produktów i ich innowacyjność.
W prawie własności intelektualnej dla ochrony wzornictwa przemysłowego przewidziany jest instrument, który ma najlepiej zabezpieczać interesy uprawnionego do wzoru (projektanta, przedsiębiorcy), a mianowicie prawo do wzoru przemysłowego. Zależnie od potrzeb, wyłączność względem określonego rozwiązania może być zapewniona przez rejestrację wzoru lub wynikać z ochrony jako wzoru niezarejestrowanego lub jako utworu w rozumieniu prawa autorskiego. W praktyce, wiele wzorów przemysłowych może jednocześnie podlegać ochronie prawnoautorskiej jako utwory.

Dlatego też decydując się na rejestrację wzoru przemysłowego należy pamiętać o szczególnej zasadzie przyjętej w prawie polskim. Zgodnie z tą regułą po wygaśnięciu prawa z rejestracji wzoru przemysłowego (np. wskutek upływu 25-letniego okresu ochrony wzoru lub nieopłacenia ochrony za kolejny 5-letni okres ochrony), automatycznie wygasają autorskie prawa majątkowe do tego wzoru. W rezultacie, po wygaśnięciu ochrony prawem z rejestracji wzoru przemysłowego będzie możliwa swobodna reprodukcja wzoru przemysłowego w celach handlowych. Nie będzie można przeciwdziałać takiej produkcji z powołaniem na ochronę autorskich praw majątkowych do określonego wzoru przemysłowego.
Ochrona wzoru przemysłowego

Aby wzór przemysłowy mógł być objęty ochroną prawną musi być nowy i posiadać indywidualny charakter. Wzór jest traktowany jako nowy, jeżeli żaden identyczny lub podobny wzór nie był wcześniej publicznie udostępniony. Wzór różniący się od innych, znanych uprzednio wzorów jedynie nieistotnymi detalami uznaje się za wzór identyczny.

Przez uzyskanie prawa z rejestracji na wzór przemysłowy, którego udziela Urząd Patentowy RP, nabywa się prawo wyłącznego korzystania ze wzoru w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. Brak ochrony wzoru przemysłowego może spowodować wymierne szkody autora. Trudniejsze i bardziej kosztowne mogą okazać się działania prawne w stosunku do konkurentów wprowadzających w sposób nieuprawniony do obrotu towary wyglądające identycznie lub łudząco podobnie.

Właściwym sposobem ochrony jest uzyskanie prawa z rejestracji na wzór przemysłowy w Urzędzie Patentowym RP lub w odpowiednim urzędzie ds. własności przemysłowej w innym państwie czy regionie.
A teraz coś dla przyjemności
Poniżej, kilka prac Magdy Galicy. Jestem pod wrażeniem Jej talentu i myślę, że niejedna z nas pokusiłaby się na zakup ubrań zaprojektowanych przez Magdę.
Zatem oglądajmy.