W języku potocznym nieraz mówi się o zjawisku jakim jest korupcja. Zdaje się, że większość osób wie co to jest. Choć najczęściej korupcja postrzegana jest jako proceder załatwienia czegoś za zapłatę, czyli tzw. łapówkę.

Czy tak naprawdę jest i czy jest to tylko zjawisko nieetyczne?

Odpowiedź znajdzie się w dzisiejszym wpisie.

Korupcja w rozumieniu potocznym przybiera różne nazewnictwo. Często słyszymy określenie łapówka, przekupstwo, itp.

W rzeczywistości prawnej jest to zdecydowanie bardziej złożone, bo różne są przepisy określające korupcję jako przestępstwo.

Wychodząc z założenia, być może nawet i tylko teoretycznego, najczęściej występującymi działaniami o charakterze korupcyjnym są: przekupstwo, zwane inaczej łapownictwem, płatna protekcja, handel wpływami, wykorzystywanie np. środków budżetowych do celów prywatnych lub do osiągnięcia korzyści osobistych, nepotyzm, kumoterstwo, itd., itd.

W kodeksie karnym znajdziemy kilka przepisów, które zjawisko korupcji określają jako przestępstwo.

Zatem, co kodeks karny powiada w tej materii?

Łapownictwo
Najczęściej spotykaną formą korupcji jest łapownictwo, które w kodeksie karnym określane jest jako sprzedajność. 

Przepis art. 228 § 1 KK wskazuje, że ten kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Z przestępstwem, o którym mowa powyżej, mamy do czynienia np. jak funkcjonariusz Policji żąda łapówki za odstąpienia od ukarania kierowcy, albo lekarz żąda jakiejś kwoty pieniężnej za podjęcie określonych czynności leczniczych, pomimo, że jest zobowiązany do leczenia pacjenta.

Oczywiście w kolejnych paragrafach tego przepisu, mamy opisane dalsze przypadki sprzedajności z których wynika, że ten, kto w związku z pełnieniem funkcji publicznej, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę za zachowanie stanowiące naruszenie przepisów prawa, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

Karze określonej powyżej podlega także ten, kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, uzależnia wykonanie czynności służbowej od otrzymania korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy lub takiej korzyści żąda.

Kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, przyjmuje korzyść majątkową znacznej wartości albo jej obietnicę, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

Karom określonym powyżej podlega odpowiednio także ten, kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej w państwie obcym lub w organizacji międzynarodowej, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę lub takiej korzyści żąda, albo uzależnia wykonanie czynności służbowej od jej otrzymania.

Najprościej pisząc, korupcja występuje wtedy, gdy ktoś chce osiągnąć dla siebie jakiś cel i obiecuje, proponuje lub wręcza korzyść majątkową, osobistą lub inną osobie, która sprawuje funkcje publiczne lub gospodarcze. Nie jest ważne czy proceder ten odbywa się osobiście, czy z pomocą innych osób.

Jakie mogą być przykłady korupcji?

Choćby takie, gdzie urzędnik, oczekuje prezentu np. za załatwienie sprawy w urzędzie, czy nawet za jej przyspieszenie, np. kierowca, który proponuje łapówkę na stacji diagnostycznej, aby pracownik tej stacji stwierdził, że samochód po badaniu technicznym jest sprawny, pomimo, że w rzeczywistości tak nie jest.

Kolejnymi, oczywiście gatunkowo znacznie cięższymi niż te, które podałam powyżej, to np. Poseł, czy Senator, który domaga się zmiany przepisów ustawy, tak by były one korzystne dla firmy, w której jest pracownikiem, albo członkiem rady nadzorczej. Dyrektor przedsiębiorstwa, który zatrudnia swoich krewnych poza przyjętymi procedurami (uprawia nepotyzm). Albo Poseł, Senator, Radny, który „wstawia” się (czyli uprawia kumoterstwo) za swoimi przyjaciółmi, znajomymi, aby ci ostatni np. pozyskali zatrudnienie. Kolejne przykłady to przyjęcie korzyści majątkowej przez członków komisji przetargowej, przy przetargach organizowanych na podstawie zamówień publicznych od konkretnej firmy, która dzięki wręczonej korzyści majątkowej „wygrywa” przetarg”, gdzie wiadomo, że bez tej „łapówki” nie uzyskałaby danego zamówienia.

Oczywiście tych przykładów można byłoby mnożyć, myślę jednak, że te podane powyżej są wystarczające dla zobrazowania zjawiska łapownictwa.

Kolejny przepis to „przekupstwo”. Kodeks Karny w art. 229 powiada:  kto udziela albo obiecuje udzielić korzyści majątkowej lub osobistej osobie pełniącej funkcję publiczną w związku z pełnieniem tej funkcji, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Jeżeli sprawca czynu określonego w powyżej działa, aby skłonić osobę pełniącą funkcję publiczną do naruszenia przepisów prawa lub udziela albo obiecuje udzielić takiej osobie korzyści majątkowej lub osobistej za naruszenie przepisów prawa ,podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

Kto osobie pełniącej funkcję publiczną, w związku z pełnieniem tej funkcji, udziela albo obiecuje udzielić korzyści majątkowej znacznej wartości, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

Karom określonym powyżej podlega odpowiednio także ten, kto udziela albo obiecuje udzielić korzyści majątkowej lub osobistej osobie pełniącej funkcję publiczną w państwie obcym lub w organizacji międzynarodowej, w związku z pełnieniem tej funkcji.

Nie podlega karze sprawca przestępstwa określonego powyżej, jeżeli korzyść majątkowa lub osobista albo ich obietnica zostały przyjęte przez osobę pełniącą funkcję publiczną, a sprawca zawiadomił o tym fakcie organ powołany do ścigania przestępstw i ujawnił wszystkie istotne okoliczności przestępstwa, zanim organ ten o nim się dowiedział.

Kolejne przestępstwo z kategorii tych, o których dzisiaj postanowiłam napisać, to płatna protekcja. W myśl art. 230 § 1 KK sprawcą płatnej protekcji jest każdy, kto powołując się na wpływy w instytucji państwowej, samorządowej, organizacji międzynarodowej albo krajowej lub w zagranicznej jednostce organizacyjnej dysponującej środkami publicznymi albo wywołującymi przekonanie innej osoby lub utwierdzającej ją w przekonaniu o istnieniu takich wpływów, podejmuje się pośrednictwa w załatwieniu sprawy w zamian za korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę.

Najczęściej występujące przykłady tego przestępstwa to np.  osoba przygotowująca do egzaminu na prawo jazdy zapewni/obieca, że może  pomóc zdać egzamin, pod warunkiem, że dostanie za to dodatkowe wynagrodzenie. Ktoś może obiecać, iż na pewno nasze dziecko dostanie się do wymarzonej szkoły, czy na państwową wyższą uczelnię jeśli skorzystamy z jego znajomości, ale to kosztuje zapłatę określonej kwoty.

Płatna protekcja polega więc na tym, że ktoś chce być opłacony w zamian za swoje wstawiennictwo.

Dodatkowo Kodeks karny przewiduje przestępstwo czynnej płatnej protekcji – art. 230a KK. To przestępstwo dotyczy tych, którzy szukają u innych protekcji i ofiarowują za nią korzyści. Jeśli więc ktoś szuka pośrednika, by w ten sposób szybciej załatwić jakąś sprawę i ofiarowuje lub obiecuje za to pośrednictwo określone korzyści popełnia przestępstwo opisane powyżej.

Kolejnym przestępstwem, które możemy nazwać nadużyciem władzy jest przestępstwo  opisane w art. 231 KK. O istnieniu tego przepisu często słyszymy z mediów, bowiem niejednokrotnie „przeciwnicy” polityczni zarzucają sobie wzajemnie popełnienie tegoż przestępstwa.

Zatem czym naprawdę jest tzw. nadużycie funkcji? Otóż, funkcjonariusz publiczny, który, przekraczając swoje uprawnienia lub nie dopełniając obowiązków, działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego powyżej w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
Jeżeli sprawca czynu określonego powyżej działa nieumyślnie i wyrządza istotną szkodę,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Natomiast istotnym przepisem jest art. 249 KK, który określa się mianem „przeszkadzanie”. Brzmi on tak: kto przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem przeszkadza: odbyciu zgromadzenia poprzedzającego głosowanie, swobodnemu wykonywaniu prawa do kandydowania lub głosowania, głosowaniu lub obliczaniu głosów, sporządzaniu protokołów lub innych dokumentów wyborczych albo referendalnych, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Kolejny, także bardzo istotny przepis – art. 250  kk i art. 250a kk powiada, że kto, przemocą, groźbą bezprawną lub przez nadużycie stosunku zależności, wywiera wpływ na sposób głosowania osoby uprawnionej albo zmusza ją do głosowania lub powstrzymuje od głosowania, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Natomiast art. 250a KK brzmi tak: Kto, będąc uprawniony do głosowania, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo takiej korzyści żąda za głosowanie w określony sposób, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Tej samej karze podlega, kto udziela korzyści majątkowej lub osobistej osobie uprawnionej do głosowania, aby skłonić ją do głosowania w określony sposób lub za głosowanie w określony sposób. W wypadku mniejszej wagi, sprawca grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Jeżeli sprawca przestępstwa określonego powyżej zawiadomił organ powołany do ścigania o fakcie przestępstwa i okolicznościach jego popełnienia, zanim organ ten o nich się dowiedział, sąd stosuje nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet może odstąpić od jej wymierzenia.

To co wskazałam powyżej stanowi tzw. „korupcję polityczną”, o której dzisiaj sporo się mówi, choć nie w kategorii popełnienia czynu zabronionego, a jedynie niemoralnego postępowania.

Oprócz tego co wskazałam powyżej, możemy mieć także do czynienia z korupcją gospodarczą. Niestety ten obszar działalności nie jest wolny od tego typu zjawiska.

W takim przypadku w grę wchodzi art. 296 a KK zwany „łapownictwem menadżerskim” w obrocie gospodarczym.

Czyli kto pełniąc funkcję kierowniczą w jednostce organizacyjnej wykonującej działalność gospodarczą lub mając, z racji zajmowanego stanowiska lub pełnionej funkcji, istotny wpływ na podejmowanie decyzji związanych z działalnością takiej jednostki, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę w zamian za zachowanie mogące wyrządzić tej jednostce szkodę majątkową albo za czyn nieuczciwej konkurencji lub za niedopuszczalną czynność preferencyjną na rzecz nabywcy lub odbiorcy towaru, usługi lub świadczenia, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.

Co to znaczy?

Na przykład: księgowy, menażer, dyrektor posiada istotną wiedzę o swoim przedsiębiorstwie i sprzedaje tę wiedzę np. konkurencji i dzięki temu otrzymuje korzyść majątkową.

Wprawdzie wydaje się to trochę niewiarygodne, jak np. z amerykańskiego filmu. Może tak, ale w praktyce i w życiu gospodarczym takie przestępstwa zdarzają się i wcale nie są jakieś odosobnione.

Jak widać po podanych przykładach korupcja w sensie prawno karnym niejedno ma imię i na pewno nie jest tylko zjawiskiem nieetycznym, ale stanowi różnego rodzaju przestępstwa zagrożone wysokimi karami.