Ileż to różnych umów zawieramy, nie tylko w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, ale też jako osoby fizyczne. Często są to umowy sprzedaży, darowizny, użyczenia, najmu, itp.

Mogą być jednak takie sytuacje, że zawarte umowy okazują się nieważne.

Dzisiaj pokrótce wytłumaczę kiedy mamy do czynienia z nieważną umową, czyli jak określają to przepisy i kto może stwierdzić taką nieważność?

Z nieważnością umowy, która stanowi dokonaną czynność prawną  mamy do czynienia wtedy, gdy dana czynność  jest sprzeczna z ustawą albo ma na celu obejście ustawy, czy też jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Nieważność wywiera skutek w przeszłość, bowiem ważny jest moment, w którym zaistniały okoliczności powodującą ową nieważność.

Należy jednak pamiętać, że nie każda czynność prawna wywołuje tzw. bezwzględne podstawy do nieważności. Mamy bowiem dwie sytuacje: nieważność względną i nieważność bezwzględną.

Z nieważnością bezwzględną mamy do czynienia wówczas, gdy dana czynność stanowi złamanie prawa lub zasad współżycia społecznego. Z taką nieważnością mamy do czynienia także, gdy jedna ze stron nie ma zdolności do czynności prawnych np. jest całkowicie ubezwłasnowolniona, a w jej imieniu nie działał opiekun prawny i brak było zgody sądu na dokonanie takiej czynności przez ubezwłasnowolnionego.

Ponadto nieważność występuje zawsze w przypadku niedochowania czynności zastrzeżonej pod takim rygorem, jak również wtedy gdy strona złożyła oświadczenie woli w stanie wyłączającym świadomość (np. będąc pijaną, czy pod silnym wpływem środków odurzających).

Powyższe przypadki powodują tzw. nieważność bezwzględną czynności prawnej. Oznacza to, iż czynność prawna od samego początku nie wywołuje skutków prawnych.

Tzw. nieważność bezwzględna, jeśli sprawa trafia do sądu jest badana przez  sąd z urzędu. Poza tym zarzut nieważności może podnieść każda zainteresowana osoba.

Inaczej wygląda sytuacja przy nieważności względnej. Wówczas, Strona czynności  może złożyć na piśmie oświadczenie o odstąpieniu od umowy lub może również domagać się stwierdzenia nieważności w postępowaniu sądowym. Do tego jednak czasu czynność dotknięta nieważnością względną wywołuje jednak skutki prawne.

Z tym przypadkiem  nieważności mamy do czynienia, gdy Strona złożyła oświadczenie woli pod wpływem błędu.

Do najczęstszych przypadków powodujących  nieważność czynności prawnej należą m.in.: brak właściwej formy (np. formy aktu notarialnego), nieprawidłowa reprezentacja, sprzeczność z ustawą, brak zgody osoby trzeciej na dokonanie czynności prawnej (np. ważność umowy, która została zawarta przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego).

O nieważności umowy decyduje Sąd, dlatego też jeśli mamy do czynienia z taką sytuacją należy złożyć pozew. Jeśli Sąd orzeknie tę nieważność, niejako potwierdza, że wcześniej zawarta umowa była po prostu nieważna. Unieważnienia takiej umowy można domagać się na podstawie przepisów procedury cywilnej w drodze powództwa o ustalenie nieważności czynności prawnej. Zatem powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.