W dzisiejszym wpisie zajmę się pojęciem konsumenta w prawie polskim oraz do jakiego sądu konsument może kierować pozwy przeciwko przedsiębiorcom.

Zatem kim jest konsument?

Konsumentem jest osoba fizyczna  dokonująca z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

Przytoczona definicja znajduje swoje odzwierciedlenie w kodeksie cywilnym.

Choć warto wiedzieć, że oprócz przepisów kodeksu cywilnego są przepisy, które chronią konsumentów z uwagi na to, że w obrocie prawnym konsument jest zdecydowanie słabszą stroną niż przedsiębiorca i wymaga większej ochrony prawnej.

Oczywiście jest szereg przepisów znajdujących odzwierciedlenie w ustawach, odnoszących się wprost do konsumentów np. ustawa o kredycie konsumenckim i inne.

W Polsce jest też organ, który ma za zadanie dbać o interesy konsumentów, którym jest Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Urząd ten przede wszystkim zajmuje się ochroną zbiorowych interesów konsumentów poprzez przeciwdziałanie  nieuczciwym praktykom rynkowym oraz zwalczaniem niedozwolonych postanowień umownych.

Ochroną praw konsumentów zajmują się również powiatowi oraz miejscy rzecznicy konsumentów.

Pomimo szeregu regulacji prawnych chroniących konsumentów zdarzają się sytuacje, gdzie prawa konsumentów są  naruszone przez przedsiębiorców i sprawa może być rozstrzygnięta już tylko przez Sąd.

I tu przechodzimy do głównego zagadnienia, a mianowicie, jeśli konsument decyduje się na złożenie pozwu przeciwko przedsiębiorcy do jakiego sądu taki pozew powinien skierować?

Kwestie właściwości sądów określone są w przepisach tzw. procesowych. Zgodnie z zasadą wyrażoną w kodeksie postępowania cywilnegoPowód co do zasady powinien wytoczyć powództwo przed sądem, w którego okręgu Pozwany ma miejsce zamieszkania lub siedzibę.

W ramach  zmian wprowadzonych w 2019 r. znalazły się jednak przepisy dotyczące właściwości miejscowej sądów w których, powiedzmy sobie, wprowadzono regulacje uwzględniające potrzebę ochrony konsumentów.

Zatem obok sądu właściwości miejscowej, która wskazana została powyżej, istnieją przepisy dotyczące tzw. właściwości  przemiennej, która określa inny jeszcze sąd, przed którym konsument może wytoczyć powództwo.

Takim sądem może być sąd według miejsca zamieszkania konsumenta lub sąd miejsca płatności. I tak, istotny jest np. przepis z którego wynika, że powództwo przeciwko zobowiązanemu z weksla lub czeku można wytoczyć przed sądem miejsca płatności.

Z kolei powództwo o roszczenie wynikające z czynności bankowej przeciwko bankowi, innej jednostce organizacyjnej uprawnionej do wykonywania czynności bankowych lub ich następcom prawnym można wytoczyć przed sąd właściwy dla miejsca zamieszkania albo siedziby powoda.

Przepis ten stosuje się także do powództwa przeciwko bankowi hipotecznemu lub jego następcy prawnemu o roszczenie wynikające z czynności banku hipotecznego.

Zatem Powód – konsument może dokonać wyboru, według własnego uznania, który sąd wskaże. Oczywiście uwzględniając wszelkie regulacje prawne dotyczące tej kwestii właściwość przemienna ułatwia dochodzenie roszczeń i preferuje szeroko rozumiany interes powoda – konsumenta w realizacji prawa do sądu . Skorzystanie z tej możliwości skutkuje zazwyczaj wyborem sądu  położonego dla podmiotu wszczynającego spór.

W praktyce gdyby nie było takiej regulacji a konsument mógłby wytoczyć powództwo tylko w sądzie właściwym dla miejsca siedziby przedsiębiorcy, a ten ostatni miałby siedzibę np. kilkaset kilometrów od miejsca zamieszkania konsumenta, mogłoby po stronie powoda powodować nadmierne trudności z dojechaniem do sądu lub powodować nadmierne koszty, związane z podróżami, których konsument nie byłby wstanie ponieść. To w rezultacie mogłoby spowodować zamknięcie konsumentowi drogę do dochodzenia swoich roszczeń.

Natomiast jeśli chodzi o sytuacje, kiedy konsument będzie pozwanym, obowiązuje zasada, że konsument powinien zostać pozwany przed sąd dla siebie właściwy, czyli właściwy dla jego miejsca zamieszkania. Jednak były sytuacje, że masowi przedsiębiorcy, korzystając z właściwości przemiennej, wielokrotnie pozywali konsumentów przed sądami np. miejsca wykonania umowy.

Przedsiębiorca zazwyczaj ma tak skonstruowaną organizację, że jest bez problemu w stanie „delegować” obsługę prawną do sądów położonych w różnych miejscowościach. Natomiast Powód – konsument, np. gdyby miał kilka spraw sądowych w różnych miejscowościach miałby znaczny problem, żeby poradzić sobie w takiej sytuacji nie tylko logistycznie, ale też finansowo.

Biorąc pod uwagę powyższe istnieją regulacje, którą mają na celu ochronę interesów konsumentów i zapewnienie tego, aby przedsiębiorcy w zakresie właściwości miejscowej sądów nie mieli niejako „przewagi procesowej nad konsumentami, a konsument był w stanie poradzić sobie w sytuacji niezależnie od tego, czy występować będzie przed sądem w charakterze powoda lub pozwanego.