Oskarżam, ale prywatnie, czyli kilka zdań o prywatnym akcie oskarżenia.

W polskim procesie karnym zasadą jest, że akt oskarżenia do sądu wnosi prokurator. Może to jednak uczynić osoba prywatna. Mamy do czynienia wówczas z prywatnym aktem oskarżenia.

Kiedy można to zrobić?

Prywatny akt oskarżenia może wnieść do sądu pokrzywdzony w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego. Jeśli pokrzywdzony wnosi taki akt do sądu, staje się wówczas oskarżycielem prywatnym.

W jakich sprawach prywatny akt oskarżenia można wnieść do sądu?

Katalog tych spraw jest ograniczony, bo dotyczy przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego. Są nimi:

1. umyślne i nieumyślne lekkie uszkodzenie ciała (art. 157 § 4 k.k.),
2. zniesławienie (art. 212 k.k.),
3. zniewaga (art. 216 k.k.),
4. naruszenie nietykalności cielesnej (art. 217 k.k.).

Co jest istotne w tego typu sprawach?

To, że w sprawach z oskarżenia prywatnego nie występuje postępowanie przygotowawcze prowadzone przez prokuraturę lub policję. Nawet organy te nie mają prawa toczyć takich postępowań. Jedynie na polecenie sądu, po złożeniu prywatnego aktu oskarżenia bądź skargi za pośrednictwem Policji, Policja dokonuje wskazanych przez sąd czynności. To jest zapewne dobra informacja dla pokrzywdzonych, bowiem w praktyce zdarza się długotrwałość i przewlekłość prowadzonych postępowań przygotowawczych.

Dwie drogi.

Jeżeli zostało popełnione przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego, pokrzywdzony ma jednak dwie drogi.

Jak wskazałam powyżej może sporządzić prywatny akt oskarżenia i wnieść go do sądu. Taki akt oskarżenia nie jest obwarowany nadmiernym formalizmem.  Musi on jedynie spełniać wymogi pisma procesowego, a więc zawierać oznaczenie sądu do którego jest kierowany, oraz zawierać oznaczenie pokrzywdzonego, osoby oskarżonego, zarzucanego mu czynu oraz wskazania dowodów, na których opiera się oskarżenie.

Druga możliwość, z jakiej może skorzystać pokrzywdzony, to złożenie ustnej lub pisemnej skargi na Policji. Wówczas Policja ma obowiązek zabezpieczenia dowodów w razie potrzeby i przekazania skargi do właściwego sądu.

Czy w takich sprawach może działać prokurator?

Tak, w sprawach z oskarżenia prywatnego prokurator może wszcząć postępowanie albo wstąpić do postępowania już wszczętego, ale wówczas jeśli wymaga tego interes społeczny. Postępowanie takie wówczas toczy się z urzędu, a pokrzywdzony nie jest oskarżycielem prywatnym, a oskarżycielem posiłkowym ( w następnym wpisie, omówię instytucję oskarżyciela posiłkowego).

Jak jest prowadzone postępowanie?

Postępowanie prowadzone jest w sposób uproszczony, przez jednego sędziego. Celem zasadniczym postępowania jest doprowadzenie do pojednania między stronami. Dlatego przed rozprawą przeprowadza się postępowanie pojednawcze, które ma doprowadzić do porozumienia między stronami.

Jakie są prawa i obowiązki oskarżyciela prywatnego?

Oskarżyciel prywatny wnosi do sądu własny akt oskarżenia:

1. osobiście, albo

1. za pośrednictwem Policji.

Skargę z oskarżenia prywatnego złożoną na Policji, organ ten ma obowiązek przekazać do sądu, a w razie potrzeby także zabezpiecza dowody.

Po wniesieniu aktu oskarżenia oskarżyciel ma obowiązek uczestniczenia w posiedzeniu pojednawczym oraz na rozprawie głównej. Może go reprezentować pełnomocnik. Gdy nie stawi się ani oskarżyciel ani pełnomocnik, wówczas sąd umarza postępowanie.

Przez cały czas prowadzenia postępowania oskarżyciel ma możliwość odstąpienia od oskarżenia. Jeśli chce to uczynić po rozpoczęciu przewodu sądowego, musi uzyskać zgodę oskarżonego.

Oskarżyciel prywatny ponosi koszty postępowania sądowego. Dlatego wraz z aktem oskarżenia powinien przedstawić dowód zapłaty zryczałtowanych kosztów postępowania. W następnym wpisie poświęconym tej tematyce przybliżę Wam instytucję subsydiarnego aktu oskarżenia, bo warto z tego skorzystać, jeśli zajdzie taka potrzeba.