W polskim prawie, a dokładnie w procedurze sądowej cywilnej, czy karnej istnieją przepisy, które mówią o tzw. „przymusie adwokacko – radcowskim”.

Co to oznacza?

Najogólniej rzecz ujmując, chodzi o takie postępowanie przed Sądem, czy to w sprawach karnych, cywilnych, czy administracyjnych, gdzie istnieje konieczność, aby strona tego postępowania była reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika: radcę prawnego lub adwokata.

Innymi słowy, jeśli dane postępowanie jest objęte owym przymusem, wówczas jeżeli strona sama sporządzi pismo procesowe lub sama we własnym imieniu będzie występowała, wówczas, takie pismo zostanie przez Sąd oddalone, a sprawa przed Sądem toczyć się nie będzie. Istnieją bowiem przepisy, które wymagają, aby strona była zastępowana przez fachowego pełnomocnika przy dokonywaniu określonej czynności procesowej albo w określonej fazie postępowania.  .

W polskim systemie prawnym przymus adwokacki występuje jako przymus adwokacko-radcowski i jest przewidziany m.in. przy wnoszeniu nadzwyczajnych środków zaskarżenia do instancji kasacyjnej, czyli do Sądu Najwyższego.

W postępowaniu cywilnym przymus adwokacko-radcowski dotyczy całego postępowania przed Sądem Najwyższym, od sporządzenia i podpisania skargi kasacyjnej po reprezentowanie Klienta przed tym Sądem. Dotyczy to także postępowania wszczętego na skutek zażalenia na postanowienie Sądu drugiej instancji rozpoznawanego przez Sąd Najwyższy oraz rozpoznawanej przez ten Sąd skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.

Natomiast jeśli mamy postępowanie grupowe, wówczas istnieje obowiązek reprezentowania przez radcę prawnego lub adwokata takiej strony, czyli strony powodowej. 

Przymus adwokacko – radcowski obowiązuje także w postępowaniach dotyczących spraw związanych z własnością intelektualną. W postępowaniu cywilnym w sprawach własności intelektualnej obowiązuje zastępstwo stron przez adwokatów, radców prawnych lub rzeczników patentowych. Nie dotyczy to spraw o wartości przedmiotu sporu poniżej 20 000 złotych. Przy czym w tego typu sprawach Sąd może zwolnić stronę z tego przymusu.

W postępowaniu karnym także spotykamy tę instytucję. Chociażby wnosząc subsydiarny akt oskarżenia, w przypadku kasacji, przy składaniu apelacji od wyroku Sądu Okręgowego, przy składaniu wniosku o wznowienie postępowania, czy przy skardze na wyrok Sądu odwoławczego.

Przymus adwokacko-radcowski w postępowaniu karnym wygląda nieco inaczej niż w sprawach cywilnych. Przymus ten jest ograniczony do tego, że kasacja i inne pisma procesowe, które składa się w postępowaniach takich jak wskazałam powyżej muszą sporządzone i podpisane przez adwokata lub radcę prawnego, o ile pochodzą od strony innej niż prokurator.

W postępowaniu administracyjnym przymus adwokacko-radcowski występuje w następujących okolicznościach tzn.

przy wnoszeniu skargi kasacyjnej od wyroku Wojewódzkiego Sądu  Administracyjnego do Naczelnego Sądu Administracyjnego,

przy wnoszeniu do Naczelnego Sądu Administracyjnego zażalenia na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego o odrzuceniu skargi kasacyjnej,

przy wnoszeniu do Naczelnego Sądu Administracyjnego skargi o wznowienie postępowania,

przy wnoszeniu do Naczelnego Sądu Administracyjnego skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.

Przymus adwokacko-radcowski polega na tym, że skarga powinna zostać sporządzona przez adwokata lub radcę prawnego (w sprawach podatkowych także przez doradcę podatkowego, w sprawach z zakresu własności przemysłowej przez rzecznika patentowego).

W ramach postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym także działa przymus adwokacko-radcowski. Występuje on w postępowaniu w sprawach ze skargi konstytucyjnej.

Zasada ta nie ma zastosowania, gdy sam skarżący jest notariuszem, prokuratorem, sędzią lub osobą posiadająca co najmniej stopień naukowy doktora habilitowanego w zakresie nauk prawnych.

Wobec tego jeśli będziecie na etapie spraw sądowych takich jak opisałam powyżej, nie będziecie mogli działać sami. Potrzebny będzie profesjonalny pełnomocnik. Warto o tym pamiętać, bowiem w przeciwnym wypadku podejmowane działania na własną rękę okażą się nieskuteczne.